Anayasa Mahkemesi: BİK kararları cezalandırma aracına dönüştü

AYM, BİK'in dört gazeteye kestiği ilan cezalarına dair ihlal kararı verdi. Ceza kesilen gazetelere tazminat ödenecek

 

Anayasa Mahkemesi (AYM), Sözcü, Cumhuriyet, BirGün ve Evrensel gazetelerinin çeşitli başvurularını birleştirerek aldığı pilot kararda Basın İlan Kurumu (BİK) tarafından verilen ilan cezalarının, basın ve ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmetti. Ceza kesilen gazetelere ayrı ayrı 10 bin TL tazminat ödenecek.

 

AYM, ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğünün ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna oy birliğiyle; ihlallerin yapısal sorunlardan kaynakladığının anlaşıldığına oy çokluğu ile karar verdi.

 

“İhlaller yapısal sorundan kaynaklanıyor”

İlk derece mahkemelerinin 195 sayılı Kanun’un 49. maddesine dayanarak resmi ilan ve reklam kesme cezası vermesinin sistematik bir sorunun varlığına işaret ettiğini söyleyen AYM, yapısal sorunun çözümü için Türkiye Büyük Millet Meclisinin maddeyi gözden geçirmesini istedi.

 

Kararda ayrıca, BİK'in 195 sayılı Kanun'un 49. maddesi kapsamında basın özgürlüğüne yönelik müdahalelerinin, Anayasa'nın 13. maddesi uyarınca demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olması ve Anayasa'nın 26. maddesinin ihlaline yol açmaması için yapılacak yeni kanuni düzenlemelere ilişkin bazı öneri ve standartların dikkate alınması istendi.

 

İhlallerin yapısal sorundan kaynaklanması sebebiyle “pilot karar” usulünün uygulanmasına hükmeden AYM, aynı konuda yapılan ve karardan sonra yapılacak başvuruların incelenmesini 1 yıl süreyle erteledi.

 

10 Mart 2022 tarihinde alınan kararda “ifade ve basın özgürlüklerinin ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir” denilirken, Anayasa’nın 29. maddesindeki “… Süreli yayınların çıkarılması, yayım şartları, mali kaynakları ve gazetecilik mesleği ile ilgili esaslar kanunla düzenlenir; kanun, haber, düşünce ve kanaatlerin serbestçe yayımlanmasını engelleyici veya zorlaştırıcı siyasal, ekonomik, mali ve teknik şartlar koyamaz” bölümünü hatırlattı ve “gazetelerin yayım yapmasını zorlaştıran ekonomik koşulların konulması da yasaklanmıştır” ifadelerine yer verildi.

 

BİK’ten açıklama

Karar üzerine açıklama yayımlayan BİK ise "Yönetim Kurulumuz, TBMM tarafından 195 sayılı Kanunun 49. maddesinde değişiklik yapılana kadar Basın Ahlak Esasları kapsamında yapılan başvuruları toplantı gündemine almamaya karar vermiştir" diyerek şu ifadeleri kullandı:

 

"Kurumumuzca, gerekçesiyle birlikte bugün (10 Ağustos 2022) öğrenilen AYM kararına ilişkin; kamuoyunun bilgilendirilmesi adına aşağıdaki açıklamanın yapılmasına gerek duyulmuştur. En başta vurgulamak isteriz ki, 02 Ocak 1961 tarih ve 195 sayılı Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanunun 'Müeyyide' başlıklı 49. maddesi, bugüne kadar hiç değişmemiştir. Genel Kurulumuz, söz konusu maddeye dayanarak 1961, 1964, 1994 ve 2022 yıllarında Basın Ahlak Esaslarını belirlemiştir."