Türkiye’de ifade özgürlüğüne yönelik baskının öncelikli hedefi gazeteciler ve akademisyenler. Yüzlerce gazeteci ve akademisyen hakkında soruşturma açıldı, birçoğu tutuklandı. Bu site ifade özgürlüğünü kullandığı için soruşturma ve kovuşturmaya uğrayanlar hakkındaki yasal süreci takip etmektedir.
Düzenlemeyle “yalan haber” yapan ve yayan kişilere hapis, anonim hesap bilgilerini vermeyen sosyal medya platformlarına ise para cezası öngörülüyor
İktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) tarafından hazırlanan sosyal medya düzenlemesinin ayrıntıları belli olmaya başladı. Basında çıkan haberlere göre, Meclisin 1 Ekim’de açılmasıyla gündeme gelmesi beklenen yasal düzenleme ile sosyal medya üzerinden “yalan haber yapan ve yayan” kişilere beş yıla kadar hapis cezası öngörülüyor. Yasayla ayrıca dezenformasyon ve mezenformasyon Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) tanımlı suçlar haline getirilirken bir "sosyal medya başkanlığı" kurulması da planlanıyor.
19 Ağustos 2021 günü kabine toplantısı ardından açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan düzenlemenin hızla Meclis gündemine getirileceğini bir kez daha duyurdu. Sosyal medyadaki yalan ve provokasyonların önüne geçilmesini gerektiğini belirten Erdoğan, “Meclisin açılmasıyla birlikte Avrupa'daki benzer bir sosyal medya düzenlemesini süratle gündeme getirerek bu alandaki kirliliğin önüne geçmekte kararlıyız” dedi.
Erdoğan ilk olarak Temmuz ayında yaptığı bir açıklamada yasal düzenleme planlarını duyurmuş “yalan terörüyle” mücadele etmek için yeni bir yasa gerektiğini savunmuştu.
“Büyük Millet Meclisimiz sosyal medya ile alakalı bir yasa geçirdi. Fakat bu yasanın devamında özellikle yalan terörü hususunda bir adım daha atılması gerekiyor" diyen Erdoğan devamında “Uluslararası alanda özellikle bu yalan teröründe ne tür adımlar atılıyor, ne tür düzenlemeler, ne tür müeyyideler getiriliyor, karşılaştırmalı bir çalışma yaptık. Ekim ayından itibaren bununla ilgili de Meclis'te bir çalışma yürütülecek. Fakat sorun bizim açımızdan çok daha can yakıcı. Çünkü bizdeki muhalefet partisi bu yalan terörünü siyasetinin tek malzemesi yapmış durumda. Dolayısıyla bizdeki durum çok daha ciddi ve demokrasimiz adına çok daha büyük bir tehdit. Daha fazla katlanamayız. Çünkü bu da bir terör. Onun için üzerine gitmemiz lazım” ifadelerini kullanmıştı.
Hükümete yakın Türkiye gazetesinde bu hafta çıkan ve AKP kurmaylarına dayandırılan haberlere göre, teklifin hazırlık sürecinde Almanya başta olmak üzere birçok AB ülkesindeki düzenlemeler inceleniyor. Teklife göre sosyal medya üzerinden bir kişiye hakaret edilmesi durumunda şüphelinin üç aydan 2 yıla kadar hapisle yargılanması planlanıyor. Yalan haber yayan ve yapanların ise 1 yıldan 5 yıla kadar hapisle cezalandırılması öngörülüyor. Kanundaki mevcut suçlarda uygulanan artırım sebepleri sosyal medya aracılığıyla işlenen suçlar için de geçerli olacak. Ayrıca suçun ağırlığı, sonucu, kişinin konumu, sosyal statüsü ve kastı gibi kriterlerin de ceza yaptırımında dikkate alınması konusunda değerlendirmelerin yapıldığı belirtiliyor.
Sosyal medya başkanlığı
Düzenlemeyle, yalan haberi üreten ve yayanları denetleme amacıyla bir mekanizma kurulması da bekleniyor. Buna göre, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) ya da Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) içerisinde sosyal medyayı denetleme görevini yürütecek bir “Sosyal Medya Başkanlığının” kurulabileceği ifade ediliyor. BTK bünyesinde zaten İnternet Daire Başkanlığının bulunduğu, söz konusu başkanlık içerisinde bir sosyal medya biriminin oluşturulabileceği belirtiliyor.
Anonim hesap bilgilerini vermeyen sosyal medya platformlarına ceza
Yine Türkiye gazetesinde çıkan bir başka habere göre, düzenleme sosyal medya şirketlerine de anonim hesaplara ilişkin talep edildiğinde bilgi sağlama zorunluluğu getiriyor. Hakaret ya da yalan haber iddiasıyla suçlanan anonim hesap kullanıcıları hakkında adli sürecin işletilmesi için sosyal medya platformlarından bu hesapların bilgisi istenecek. Bu hesaplarla ilgili gerekli bilgileri paylaşmayan sosyal medya platformlarına para cezası kesilecek.
Habere göre ayrıca “yalan görüntülerin” sosyal medya platformlarından silinmesi talep edilecek. İlgili görüntüleri silmeyen sosyal medya platformlarına yine para cezası verilmesi öngörülüyor. Anonim hesap bilgisi ya da yalan olduğu belirlenen haber ya da görüntülerin silinmesi talepleri yeni kurulacak Sosyal Medya Başkanlığınca talep edilecek.
Haberde AKP’nin incelediği örnek düzenlemeler hakkında da ayrıntılar veriliyor. AKP’li yetkililerin aktardığına göre, sosyal medyanın denetimi konusunda ABD, Almanya, Avusturya, İngiltere ve Fransa gibi ülkelerdeki kanunlar inceleniyor. Haberde “Almanya’da çıkarılan kanunla sosyal medya şirketlerine, anayasaya aykırı örgütlerin propagandası ve sembollerinin yayılması, ihanet durumu oluşturan sahtecilik, hakarete veya suça yönelten beyanlarda bulunma gibi içerikleri, şikâyet gelmesinin üzerinden en geç 24 saat sonra kaldırma yükümlülüğü getirilmişti. Buna uymadıklarında 50 milyon avroya varan cezalar hüküm altına alınmıştı” ifadelerine yer veriliyor.
“Sansür için yeni bir mekanizma”
Ancak Ekim ayında Meclise gelmesi ve ardından yasalaşması beklenen düzenleme sansür endişelerini de artırmış durumda. Temmuz ayında ortak bir açıklama yayımlayan 23 uluslararası ve yerel sivil toplum kuruluşu, yasayla yeni bir sansür mekanizması oluşturulacağına dair endişelerini dile getirdi.
Açıklamada, “’Yalan haberle’ mücadele ile ilgili olarak, ‘hakikatin’ denetlenmesine yönelik getirilecek herhangi bir yasal düzenleme, kamu görevlilerine neyin doğru ve gerçek olduğuna karar verme yetkisi atayıp bu yetkililerin beğenmedikleri sesleri susturma hakkı tanınmasına, ve pratikte hükümet kaynaklı yeni bir sansür mekanizmasının yaratılmasına yol açacaktır” denildi.