Türkiye’de ifade özgürlüğüne yönelik baskının öncelikli hedefi gazeteciler ve akademisyenler. Yüzlerce gazeteci ve akademisyen hakkında soruşturma açıldı, birçoğu tutuklandı. Bu site ifade özgürlüğünü kullandığı için soruşturma ve kovuşturmaya uğrayanlar hakkındaki yasal süreci takip etmektedir.
22 örgütün ortak açıklamasında "Yeniden yargılamanın, Türkiye’de gazetecilere yönelik sistematik yargı tacizinin yeni bir aşamasını oluşturduğundan endişe ediyoruz" denildi
Gazetecilik, ifade özgürlüğü ve insan hakları alanlarında faaliyet gösteren toplam 22 kuruluş aralarında gazeteci yazar Ahmet Altan, akademisyen ve gazeteci Mehmet Altan, gazeteci Nazlı Ilıcak’ın da bulunduğu altı kişinin yargılandığı dava hakkında ortak bir açıklama yayımladı.
18 Ekim’de yayımlanan ve aralarında P24 Bağımsız Gazetecilik Platformu ile birlikte ARTICLE 19, Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü (RSF), Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch), Uluslararası Basın Enstitüsü’nün (IPI) de bulunduğu imzacı örgütler, sanıklara Yargıtay kararı uyarınca yöneltilen yeni suçlamaların da mesnetsiz olduğunu ve tüm sanıkların bir an önce serbest bırakılması gerektiğini belirttiler. Açıklamada "Yeniden yargılamanın, Türkiye’de gazetecilere yönelik sistematik yargı tacizinin yeni bir aşamasını oluşturduğundan endişe ediyoruz" ifadelerine yer verildi.
Ortak açıklamada Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) Ahmet Altan ile diğer gazeteciler ve Osman Kavala gibi sivil toplum temsilcilerinin başvurularını henüz görüşmediğine de dikkat çekildi.
Ahmet Altan, Mehmet Altan, Nazlı Ilıcak, kapatılan Zaman gazetesi görsel yönetmeni Fevzi Yazıcı, gazetenin marka pazarlama direktörü Yakup Şimşek ve eski Polis Akademisi öğretim görevlisi Şükrü Tuğrul Özşengül’ün yargılandığı dava, Yargıtay’ın bozma kararının ardından ilk derece mahkemesi olan İstanbul 26. Ağır Ceza Mahkemesi’nde 8 Ekim 2019 tarihinde yeniden görülmeye başlanmıştı.
“Anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçundan altı sanık hakkında verilen ağırlaştırılmış müebbet cezalarını bozan Yargıtay 16. Ceza Dairesi, Ahmet Altan ve Ilıcak’ın “üye olmadan terör örgütüne yardım” suçlamasından yargılanmaları gerektiğini belirtirken Yazıcı, Şimşek ve Özşengül’ün ise “terör örgütü üyeliği” suçlamasından yargılanmaları gerektiğine hükmetmişti. Yargıtay kararında Anayasa Mahkemesi ve AİHM tarafından başvurularında ihlal kararı verilen ve istinaf mahkemesince serbest bırakılan Mehmet Altan’ın ise beraat etmesi gerektiği belirtilmişti.
8 Ekim’de görülen yeniden yargılamanın ilk duruşmasını P24’ün yanı sıra ARTICLE 19, İngiltere ve Galler Barosu İnsan Hakları Komitesi (BHRC), Af Örgütü ve RSF gibi kuruluşlar izlemişti. Duruşmada Yargıtay’ın bozma kararına uyma kararı alan İstanbul 26. Ağır Ceza Mahkemesi, üç yılı aşkın süredir tutuklu beş sanığın tutukluluk hallerinin devamına hükmetmiş ve bir sonraki duruşmanın 4 Kasım’da yapılmasını kararlaştırmıştı.
Ortak açıklama metninin Türkçe tercümesini aşağıda sunuyoruz. Açıklamanın İngilizce orijinaline buradan ulaşılabilir.
Türkiye: Mesnetsiz yeni terör suçlamalarıyla yeniden yargılama başlarken Altanlar ve diğerleri halen cezaevinde
8 Ekim tarihinde, gazeteci, yazar ve medya çalışanları Ahmet Altan, Mehmet Altan, Nazlı Ilıcak, Yakup Şimşek, Fevzi Yazıcı ve Şükrü Tuğrul Özşengül’ün terör suçlamalarıyla yeniden yargılanmalarına İstanbul 26. Ağır Ceza Mahkemesi’nde başlandı. Bu suçlamalarla yeniden yargılama yapılmasını Temmuz 2019’da Yargıtay hükmetmişti. ARTICLE 19 ve Sınır Tanımayan Gazeteciler yeniden yargılamanın ilk duruşmasını takip etti. Duruşma sonunda mahkeme, daha önce Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin ihlal kararlarının ardından tahliye edilmiş olan Mehmet Altan dışındaki tüm sanıkların tutukluluklarının devamı yönünde bir ara karar verdi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Ahmet Altan ve Nazlı Ilıcak’ın başvurularına öncelik verdi ancak başvurular halen görüşülmeyi bekliyor.
Aşağıda imzası bulunan kuruluşlar olarak, tüm sanıkların serbest bırakılması, yargılamanın durdurulması ve iddianamede sunulan ya da Yargıtay kararında atıfta bulunulan muteber bir delil bulunmaması dikkate alınarak tüm suçlamaların düşürülmesi çağrısında bulunuyoruz.
Kabul edilebilir dayanaktan yoksun dava
Temmuz 2019’da Yargıtay sanıklar hakkında “cebir ve şiddet kullanarak anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek” suçundan verilen hükmü bozdu. Kararda, sunulan delille suç arasında bir sebep-sonuç ilişkisi kurmanın mümkün olmadığı değerlendirmesine yer verildi. Aynı sonuç, ARTICLE 19 tarafından ilk derece mahkemesine sunulan bir mütalaada da dile getirilmekteydi. Yargıtay, Mehmet Altan hakkında herhangi bir yeni suçlama sunmazken Ahmet Altan ve Nazlı Ilıcak’ın “terör örgütüne yardım”, diğer sanıklar Yakup Şimşek, Fevzi Yazıcı ve Şükrü Tuğrul Özşengül’ün ise “örgüt üyeliği” suçlamasıyla yargılanmaları gerektiğine hükmetti.
Aşağıda imzası bulunan kuruluşlar, bu yeni suçlamaların sanıkların ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine ve kullanılan delillerin darbe teşebbüsü suçlamasıyla ne kadar ilgisizse terör suçlamalarıyla da o kadar ilgisiz olduğuna inanmaktadır. Yeniden yargılamanın, Türkiye’de gazetecilere yönelik sistematik yargı tacizinin yeni bir aşamasını oluşturduğundan endişe ediyoruz.
Yargılamada tarafsızlığın yitirildiğine dönük endişeler
Duruşma sırasında savunma avukatları mahkeme heyetinin tarafsız davranmadığına dair endişelerini dile getirdiler. Mahkeme heyeti, daha önce Anayasa Mahkemesi’nin Mehmet Altan’ın tutukluluğunun hak ihlâli olduğuna hükmeden kararını uygulamayı reddetmiş olan heyetti. Altanların avukatının da Hâkimler ve Savcılar Kurulu’na (HSK) dilekçelerle başvurarak yargılama sürecinde tarafsız davranmadığı gerekçesiyle mahkeme heyetinin dosyadan çekilmesini talep ettiği belirtiliyor.
Davanın tüm duruşmalarını takip eden ARTICLE 19 ve RSF, davanın siyasi olduğuna ve yargılama öncesinde ve esnasında sanıkların adil yargılama haklarının ihlal edildiği kanaatindedir.
Anayasa Mahkemesi’nin çelişkili kararları
Ocak 2018’de, Anayasa Mahkemesi Mehmet Altan’ın başvurusunda kişi hürriyeti ve güvenliği ile ifade özgürlüğü haklarının ihlal edildiğine hükmetmişken, Temmuz 2019’da Ahmet Altan’ın başvurusunda herhangi bir hak ihlali bulunmadığına karar verdi. Ahmet ve Mehmet Altan aleyhinde sunulmuş deliller birebir aynı olmamakla birlikte, Ahmet Altan’a karşı sunulan ve temel olarak yazı ve sözlerinden oluşan delillerin, bırakın terörle alakalı bir suçlamayı, herhangi bir cezai suçlamayı nasıl haklı gösterebildiğini anlamak zor. Nitekim, Anayasa Mahkemesi’nin aralarında mahkeme başkanı da olmak üzere beş hâkimi Ahmet Altan kararında karşı oy kullanmıştır.
Her ne kadar Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Anayasa Mahkemesi’nin insan hakları ihlallerine karşı etkin bir hukuk yolu oluşturabildiği kanaatinde ise de bizler Anayasa Mahkemesi’nin kararlarındaki tutarsızlık nedeniyle bu davada etkin bir hukuk yolu sağlamadığına inanıyoruz. İlk derece mahkemesinin Anayasa Mahkemesi’nin Mehmet Altan kararını uygulamamış olmasını da endişe verici buluyoruz.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının yargılamaya etkisi
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Mehmet Altan’ın başvurusunu dair kararını Mart 2018’de açıkladı. Mahkeme kararında başvurucunun kişi hürriyeti ve güvenliği ile ifade özgürlüğü haklarının ihlal edildiğine hükmetti. Bu kararla Mahkeme, Anayasa Mahkemesi’nin Mehmet Altan’ın tutukluluğunun haksız olduğuna dair kararını da tasdik etmiş oldu.
Bu kararın, Mehmet Altan davasının gidişatı üzerinde açık bir etkisi oldu: Yargıtay hem Anayasa Mahkemesi’nin hem de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararlarına atıfta bulunarak Mehmet Altan hakkında “Anayasal düzeni cebir ve şiddet kullanarak ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçundan verilmiş olan hükmü bozdu.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Ahmet Altan’ın ya da diğer gazeteciler ve 700 günü aşkın bir süredir siyasi suçlamalarla cezaevinde tutulan Osman Kavala gibi sivil toplum temsilcilerinin başvurularında henüz karar vermiş değil. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nden çıkacak bir kararın bu kişiler hakkında yürütülen yargılama sürecine şüphe götürmez biçimde etkisi olabileceğine inanıyoruz.
ARTICLE 19’un Avrupa ve Orta Asya bölüm başkanı Sarah Clarke’ın konuyla ilgili açıklaması şöyle:
“Anayasa Mahkemesi’nin rahatsız edici düzeyde çelişkili kararlar verdiğini artan bir sıklıkla görmekteyiz; bu durum siyasi müdahale ihtimaline işaret ediyor.
AİHM’in bu davalardaki hak ihlallerini tanımlamadaki rolünün çok önemli olduğu kanaatindeyiz ve bilhassa Ahmet Altan kararında Anayasa Mahkemesi hâkimleri tarafından kullanılan karşı oyların ışığında Mahkeme’nin bu başvuruları acilen görüşeceğini umut ediyoruz.”
Biz aşağıda imzası bulunan kuruluşlar, Türkiye makamlarını bir an önce sanıkları tahliye etmeye, haklarındaki yargılamayı durdurmaya ve bu mesnetsiz suçlamaları düşürmeye çağırıyoruz.
Amnesty International
ARTICLE 19
Articulo 21
Cartoonists Rights Network International (CRNI)
Civic Space Studies Association
Danish PEN
European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF)
English PEN
Freedom House
German PEN
Global Editors Network (GEN)
Human Rights Watch
International Federation of Journalists (IFJ)
International Press Institute (IPI)
Norwegian PEN
Osservatorio Balcani e Caucaso Transeuropa (OBCT)
P24 (Platform for Independent Journalism)
PEN America
PEN International
Reporters Without Borders (RSF)
South East Europe Media Organisation (SEEMO)
Swedish PEN
Arka Plan
Ahmet ve Mehmet Altan’ın yargılanmalarının zaman çizelgesi
Yargıtay kararında hangi kanıtlara atıfta bulundu?
Mehmet Altan’a karşı öne sürülen kanıtlar:
Yargıtay ayrıca Anayasa Mahkemesi'nin sanığın tutuklanmasının Bank Asya'da bir hesabının olması ve evinde F serisi bir dolar bulunmasına dayandırıldığını belirten Anayasa Mahkemesi kararında da atıfta bulundu.
Ahmet Altan’a karşı öne sürülen kanıtlar
Nazlı Ilıcak'a karşı öne sürülen kanıtlar:
Yakup Şimşek'e karşı öne sürülen kanıtlar:
Fevzi Yazıcı'ya karşı öne sürülen kanıtlar:
Şükrü Tuğrul Özşengül'e karşı öne sürülen kanıtlar:
Not: İlk yargılamada hiç bir tanığın ifadesi alınmadı ve sanıklardan hiçbiri sorguya çekilmedi. Kanıt olduğu iddia edilen yazıların içerikleri mahkemede tartışılmadı, sadece tanıkların sözlü savunmaları sırasında dile getirildi. Telefon kayıtları mahkemede sunulmadı. Mehmet Altan’ın yargılanması sırasında, evinde bulunan dolar banknotu sunuldu fakat bunun ne anlama geldiği ve terör örgütüyle nasıl bir bağlantısı olduğu kurulmadı. Yargıtay kararında ortaya konan kanıtlar, ilk yargılama sırasında ortaya konan kanıtlar gibi, tamamen kendi içlerinde suç sayılamayacak veya ilk bakışta terör örgütü ile herhangi bir bağlantı olduğunu kanıtlamayacak eylemlerden oluştu.